"ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΡΙΤΣΗΣ "
| Υπάρχει ένα κρίσιμο σημείο που η ιστορία μετατρέπεται σε μύθο. Η ιστορία είναι γνώση, ο μύθος πνευματική τροφή και οξυγόνο των λαών. Στη συλλογική συνείδηση ο Αντώνης Τρίτσης υπάρχει ως μύθος. Ο Τρίτσης αγωνιζόταν μέσω της πολιτικής, να κάνει πραγματικότητα τα οράματα του. Ο λαός κρατάει τα οράματα για ν' αρνηθεί την πραγματικότητα της πολιτικής. Κι έτσι γεννιέται ο μύθος. Δεν ήταν άγιος ο Αντώνης. Και ο ίδιος με τα λόγια και τις πράξεις του δεν διεκδίκησε ποτέ τη βασιλεία των ουρανών. Ένας γήινος θεός ήταν με ιλιγγιώδες πάθος, πλήθος ελαττώματα και πολλές αντιφάσεις. Χόρευε μπάλλο, έπαιζε κιθάρα, τραγουδούσε λατινοαμερικάνικα τραγούδια, λάτρευε τις γυναίκες, αγαπούσε τους καλλιτέχνες, θαύμαζε τους αντάρτες και πίστευε στα θαύματά του! Το γοητευτικό παραμύθι του Αντώνη Τρίτση αντιστέκεται στο βίαιο εκδυτικισμό μας. Περιφρονεί το πολιτικό κόστος. Βαδίζει με τους αντάρτες στις κορφές των ¶νδεων και στην έρημο της Λιβύης. Ταιριάζει μ' αρχαιολογικά και θαλάσσια πάρκα. Πάει με την αναβίωση της γειτονιάς, τους πεζόδρομους, τα αρχαία ελληνικά, την προστασία της monachus - monachus και της careta - careta. Ο άνθρωπος σημαδεύεται ανεξίτηλα από το γενέθλιο τόπο του. Ο Αντώνης Τρίτσης γεννήθηκε το 1937, στο Αργοστόλι, που ήταν τότε από τις πιο γοητευτικές πόλεις της Μεσογείου, στο σταυροδρόμι Δύσης και Ανατολής. Μοναχογιός μεσοαστικής οικογένειας, που ο πατέρας ήταν μετανάστης. Η μητέρα του Νίκη, είχε την αστική Ιόνια κουλτούρα. "Έπαιζε πιάνο, μιλούσε ξένες γλώσσες και λάτρευε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Διέθετε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και την ισχυρή προσωπικότητα της Κεφαλονίτισας γυναίκας που διαμόρφωσαν οι κοινωνικές συνθήκες. Η Κεφαλονίτισα έπαιρνε στα χέρια της τα ηνία της οικογένειας και την ευθύνη της διαπαιδαγώγησης των παιδιών, αφού ο άντρας ήταν στην ξενιτιά ή τα καράβια. Η Νίκη Τρίτση ανάθρεψε τον Αντώνη με αυστηρότητα και πειθαρχία και του εμφύσησε τη ψυχολογία του νικητή. "Εις αλλά λέων", έλεγε με καμάρι για το μοναχογιό της. Κάποιο βράδυ, ο Αντώνης διέκοψε ξαφνικά την έντονη συζήτηση, τινάχτηκε απ' τη θέση του και μεγάλωσε την ένταση του ραδιοφώνου. Η μελωδία της Σερενάτας του Σούμπερτ πλημμύρισε το δωμάτιο. "Αυτή η, μουσική σχολίασε, έφερε όμορφες μνήμες και γλυκιές αναμνήσεις. Παιδικά χρόνια στην Κεφαλονιά... Το σαλόνι με το υποβλητικό φως κι η Νικίτσα στο πιάνο να παίζει τη Σερενάτα του Σούμπερτ..." Σεπτέμβρης 1943. Στην Κεφαλονιά οι Γερμανοί σφαγιάζουν 11.000 Ιταλούς. "Έλεγε για τη γενιά του: "Είμαστε ο κρίκος που συνδέει το παλιό με το καινούργιο. Είδαμε τον πόλεμο από κοντά, θυμάμαι, όταν ήμουν πιτσιρικάς 5 - 6 χρόνων, τους σκοτωμένους, στην τελευταία φάση του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Τη σφαγή, των 11.000 Ιταλών από τους Γερμανούς εισβολείς στην Κεφαλονιά. Χιλιάδες άθαφτα πτώματα. Γνωρίσαμε την αγριότητα του πολέμου, χωρίς να την έχουμε χρεωθεί, γιατί δεν εμπλακήκαμε στη θηριωδία του. Δεν σέρνουμε λοιπόν πλέγματα, αλλά και δεν είμαστε απληροφόρητοι. ¶ρα ξέρουμε τι σημαίνει πόλεμος και διχόνοια χωρίς να 'χουμε τα κόμπλεξ και τα απωθημένα που διαμόρφωσαν αυτή την κατάσταση. Έχουμε γι' αυτό την τεράστια ευθύνη, να συμβάλουμε στο ξεπέρασμα αυτών των δεινών. Βρισκόμαστε όμως παράλληλα, ανάμεσα σε κάποιους παλιούς που δεν μπορούν ν' απελευθερωθούν από την δουλεία αυτών των καταστάσεων και ανάμεσα σε κάποιους νεώτερους που είναι ανερμάτιστοι, γιατί αγνοούν την ιστορία..." Αύγουστος 1953. Σεισμοί. Είκοσι οκτώ δευτερόλεπτα άρκεσαν για να σωριαστεί σε ερείπια η Κεφαλονιά και ο μεγάλος πολιτισμός της. Στα 16 του χρόνια ο Αντώνης βλέπει το Αργοστόλι, το σπίτι του, τον κόσμο που γνώριζε, να σωριάζεται σε ερείπια. Διηγείται: "Είμαι γέννημα και θρέμμα της Κεφαλονιάς. Από μια οικογένεια απ' αυτές που χαρακτηρίζονται μεσοαστική τάξη, με τη σύγχρονη έννοια. Η εύπορη μεσαία τάξη. Ο πατέρας μου ήταν μετανάστης στην Αμερική, απ' τις αρχές του αιώνα. Μου διηγιόταν θυμάμαι ιστορίες από την εποχή των πρώτων σιδηροδρόμων. Τόσο παλιά. Έκανε όλες τις δουλειές κι όταν απόχτησε περιουσία γύρισε, κατά το πρότυπο όλων των μεταναστών και παντρεύτηκε, όπως γινόταν τότε, αφού είχε φτιάξει το οικονομικό του υπόβαθρο. Ενώ, λοιπόν, ανατράφηκα στο Αργοστόλι, που είχε έντονα τα χαρακτηριστικά μιας οργανωμένες κοινωνίας, με μια αστική τάξη, επτανησιακού χαρακτήρα με ευρωπαϊκές επιδράσεις. Στα πάρτυ παίζαμε πιάνο. Πηγαίναμε στη, λέσχη, των προσκόπων να παίξουμε ποδόσφαιρο κι έβαζα για γκολπόστ τα βιβλία του πιάνου. Μια φορά απ' τη τσαντίλα μου, έδωσα μια κλωτσιά στα βιβλία και τράβηξα το διάολο μου απ' το δάσκαλο του πιάνου, γιατί είχε καταστραφεί το βιβλίο στην κρίσιμη, σελίδα! Το Αργοστόλι ήταν μια μικρή, πόλη, που όμως λειτουργούσε. Όταν πρωτόρθα στην Αθήνα 15-16 χρόνων μου φάνηκε σα μια μεγάλη, επαρχιακή πόλη,. Μ' έπιασε απογοήτευση. Δε μου φάνηκε να έχει τον αστικό χαρακτήρα που είχε το Αργοστόλι. Μόνο η Πλάκα μου θύμισε κάπως τις εικόνες που ήξερα. Η τότε κοινωνία στο Αργοστόλι είχε το χαρακτηριστικό, ότι σου έδινε την εντύπωση πώς ανήκεις σ' ένα σύνολο. Στην Αθήνα είχα την αίσθηση πώς δεν ανήκεις πουθενά. Ήρθα στην Αθήνα με τους σεισμούς του '53. Θυμάμαι -κι είναι αυτό χαρακτηριστικό για τη σημασία των καταβολών που έχει ο καθένας μας - πώς δε μπορούσα να συμφιλιωθώ με τα μπουζούκια. Ενώ υπήρχανε αυτοί οι ήχοι από την εργατική τάξη στην Κεφαλονιά δεν μπορούσα να συμφιλιωθώ μαζί τους. Μέχρι που άκουσα τις "έξι λαϊκές ζωγραφιές" με το Χατζηδάκι και τον Κουνάδη στο πιάνο, στο "ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ". ¶κουσα τα μπουζούκια μέσα από το mudium που ήξερα εγώ, το πιάνο, κι έγινε το κοντάκτ..." Ο Αντώνης τελειώνει το Α' πρότυπο Γυμνάσιο Αρρένων της Πλάκας και τον Σεπτέμβριο του 1954 μπαίνει στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Επηρεάζεται βαθιά απ' τους καθηγητές του Ορλάνδο, Μιχελή, Χατζηκυριάκο - Γκίκα, Δημήτρη Πικιώνη και Νίκο Εγγονόπουλο. Καθοριστική όμως είναι η γνωριμία του με τον James Speyer, που δίδασκε ως επισκέπτης καθηγητής από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο του Σικάγου και τον γνωρίζει με τη γενικότερη παιδεία του Bauhaus. Εκτός απ' την παιδεία ο αθλητισμός είναι για τον Αντώνη τρόπος ζωής. Είναι κάτοχος του πανελλήνιου ρεκόρ στο Δέκαθλο. Αποφοιτά απ' το Πολυτεχνείο το 1959 και υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία στο Ναυτικό. Έχει ήδη εξασφαλίσει υποτροφίες από το Ίδρυμα Fulbright και από το Illinois Institut of Technology (I.I.T.) Επιλέγει το I.I.Τ., γνωστό σαν Αμερικάνικο Bauhaus, γιατί οι σχολές της Αρχιτεκτονικής, Πολεοδομίας - Χωροταξίας και Σχεδίου είχαν ιδρυθεί από τους ιδρυτές του γερμανικού Bauhaus. Το Σεπτέμβριο του 1960 διορίζεται άμισθος Επιμελητής στο Ι.Ι.Τ.και το Ναυτικό του χορηγεί άδεια ως "Πρωταθλητού των Ενόπλων Δυνάμεων και Βαλκανιονίκου εις το αγώνισμα του Δεκάθλου". Κι ο Αντώνης φθάνει στις Ηνωμένες Πολιτείες, στις αρχές της πιο συγκλονιστικής δεκαετίας της ιστορίας τους. "Έτυχε να δεχτώ, λέει, τις επιρροές της Αμερικής της δεκαετίας τον '60, που ήταν καθοριστικές σε όλα τα μέτωπα. Στην τέχνη, στην πολιτική, στη σύγχρονη ζωή, παντού. Η δεκαετία της κοσμογονίας. Η νεολαία γιόρταζε την "απελευθέρωσή" της με αισθητικές ακρότητες κι έσπαζαν οι παραδοσιακές αξίες που συγκρατούσαν τη συνοχή της κοινωνίας. Ήταν η περίοδος που άρχιζε η ποπ τέχνη. Ο Μπέρνστάιν με το west side story, ο χιπισμός άρχιζε στο Σαν Φραντσίσκο, στο Σικάγο είχε έρθει το Playboy. Ο Χίου Χιέφνερ ζούσε λίγο παρακάτω απ' το σπίτι μου. Ο Πίντερ ανέβαζε στο θεατρικό εργαστήρι του Σαν Φραντσίσκο το "Πάρτυ Γενεθλίων". Όλα αυτά είχαν τότε διαθέσεις επαναστατικές, δεν ήταν απλά πράγματα για την τότε κοινωνία. Ήταν η περίοδος του Τζων Κένεντυ, του Βιετνάμ. Το φοιτητικό κίνημα σε έξαρση..." Καλοκαίρι 1962. Το Πανεπιστήμιο του χορηγεί 500 δολάρια για να παρακολουθήσει ένα επιστημονικό συνέδριο. Δαπανά τα 50 και με τα υπόλοιπα περιηγείται ολόκληρη την αμερικάνικη ήπειρο. Ξεκινά από τις Ηνωμένες Πολιτείες: "Ήθελα να γνωρίσω την Αμερική και το λαό της, λέει, περπατώντας και κοιτάζοντας τη γη όπως ο Οδυσσέας στην πατρίδα μου, αφού Κεφαλονιά και Ιθάκη είναι αδερφά νησιά. Με σαράντα δολάρια μπορούσες να γυρίσεις όλες τις Πολιτείες, ενώ υπήρχαν εθελόντριες οικογένειες που φιλοξενούσαν φοιτητές. Περιπλανώμενος διαπίστωσα πώς από τη μια μεριά υπήρχε ένα απάνθρωπο σύστημα δύναμης που εξουσίαζε τα πάντα, ένα τρομακτικό κράτος, που αργότερα έμαθα τ' όνομα του: Στην πολιτική ορολογία το λέμε ιμπεριαλισμό. Από την άλλη, όμως υπήρχε μια ανθρώπινη κοινωνία, φοβερά ζεστή, που μαχόταν αυτό το σύστημα. Γι' αυτό δε μπόρεσα ποτέ να γίνω Αντιαμερικανός! Ενώ έχω αφιερώσει τη ζωή μου να συγκρούομαι με τις δυνάμεις που επικυριαρχούν μιας κοινωνίας, ενώ είδα από κοντά τη σκληρή παρουσία της Βόρειας Αμερικής στον κόσμο, έζησα ταυτόχρονα την εξέγερση της αμερικάνικης νεολαίας κατά της κυβέρνησης στον πόλεμο του Βιετνάμ και γνώρισα όλους αυτούς τους ανθρώπους που αγωνιζόντουσαν όπως οι Έλληνες ενάντια στο ίδιο σύστημα. Μου αποκαλύφθηκε έτσι ένας άλλος κόσμος από κείνον τον πολύ βολικό που φτιάχνει η δογματική πολιτική και διαιρεί τους λαούς σε καλούς και κακούς..." Η περιήγηση εξελίσσεται σε πορεία αυτογνωσίας σαν γνωρίζει την πραγματικότητα της Λατινικής Αμερικής: "Από το Κολοράντο πήγα στο Νέο Μεξικό και μέσω του Έλ Πάσο στο Μεξικό. Όλες τις διαδρομές τις έκανα μ' ένα ναυτικό σάκο που είχα από τη θητεία μου στο Ναυτικό. Στόχος μου ήταν να γνωρίσω τον κόσμο χωρίς προδιαγραμμένο δρομολόγιο με βάση τη λατινοαμερικάνικη έκφραση;" Οδοιπόρε δεν υπάρχει δρόμος. Φτιάχνεις δρόμο..." Τότε κατάλαβα τι σημαίνει UNITED FRUIT COMPANY στη Γουατεμάλα και τι να 'σαι ανθρακωρύχος στη Βολιβία. Το ίδιο γνώρισα και το καζάνι της Βραζιλίας. Στην Αργεντινή, ο πληθωρισμός είχε φτάσει σε απροσμέτρητα ύψη. Κάθε μισή ώρα άλλαζε η τιμή του δολαρίου... Έφτασα μέχρι την Παταγονία, τη γη του Πυρός και το Νησί του Πάσχα... Στη Γουατεμάλα μπήκα στη φυλακή και μια φορά παρά λίγο να γίνω θύμα της οργής κάποιων Ινδιάνων που νομίσανε ότι είμαι Αμερικάνος... Είπα "griego" και νομίσανε ότι είπα "gringo". Το πρώτο σημαίνει Έλληνας, το δεύτερο όμως σημαίνει Βορειοαμερικάνος, ο άσχημος -ugly -Βορειοαμερικάνος". Υπάρχουν χώρες, τοπία, εικόνες και γεγονότα που δεν σβήνουν απ' τη μνήμη. Ξαναγυρίζουν συχνά από τα βάθη της ύπαρξης για να σε σημαδέψουν κάθε φορά και πιο βαθιά. Μ' αυτό τον τρόπο επέδρασε η Λατινική Αμερική στον Αντώνη. Συχνά περιέγραφε την εικόνα που τον είχε συγκλονίσει. Βολιβιανοί μεταλλωρύχοι, με σμπαραλιασμένα πνευμόνια, με γεύση και όσφρηση καταστραμμένες απ' το δολοφονικό υποξείδιο του αζώτου, με σάπια δόντια από τα φύλλα κόκας, που μασούν για να ξεπερνούν την πείνα και την κούραση, να πέφτουν μπροστά στους οπλισμένους στρατιώτες μ' ένα δυναμίτη στο χέρι. Σιγοτραγουδούσε τότε μπαλάντες για τον Comantade Che Gevara... Καλοκαίρι 1963. Με θέμα της διατριβής του τις "Δυνατότητες Χωροταξικής Αναπτύξεως της Ελλάδος", ο Αντώνης παίρνει master με διάκριση στη χωροταξία κι επιστρέφει στην Αθήνα. Ο ζεστός μήνας Αύγουστος του επιφυλάσσει μια μοιραία συνάντηση: "Τον Ανδρέα Παπανδρέου τον γνώρισα τελείως συμπτωματικά, όταν γύρισα από την Αμερική. Μ' εκάλεσαν στο Κέντρο Οικονομικών Ερευνών, που είχε επικεφαλής τον Ανδρέα. Συνεκροτείτο μια επιτελική ομάδα που θα μελετούσε την Ελληνική Οικονομία και βεβαίως με ενδιέφερε. Ανταποκρίθηκα, λοιπόν, και έτσι γνωριστήκαμε με τον Ανδρέα Παπανδρέου. Μια λεπτομέρεια μου έκανε τρομερή εντύπωση. Όταν ρώτησα: "Τι με θέλετε, τι μπορώ να κάνω;", μου απάντησε: "Εμείς θα σου πούμε ακριβώς τι σκοπεύουμε να κάνουμε κι εσύ θα μας πεις τι ακριβώς μπορείς να προσφέρεις". Αυτό ήταν καινούργιο βεβαίως στον ελληνικό χώρο. Έτσι άρχισε μια συνεχής συνεργασία, που είχε όλη την ένταση του αγώνα που γίνεται από τότε και μετά. Οι σχέσεις όσων από μας είμαστε από τότε και τόσο κοντά με τον Ανδρέα Παπανδρέου είναι τόσο ιδιόμορφες που δεν γίνονται εύκολα κατανοητές. Γιατί κάπου βλέπει κανείς μια φοβερή, σύγκρουση, και κάπου βλέπει εκδηλώσεις αφοσίωσης παράλογες σε πολιτικό, προσωπικό ακόμη. και σε συναισθηματικό επίπεδο. Ο Ανδρέας ήταν ο άνθρωπος που με ανάθρεψε πολιτικά. Και δεν είναι τυχαίο, ότι ενώ για πολλά χρόνια ταυτίστηκα πολιτικά μαζί του, η γνωριμία μας ήταν επιστημονική. Από εκεί και πέρα όμως με το όραμα της ανάπτυξης της χώρας προχωρήσαμε στην πολιτική δίνη της Ένωσης Κέντρου, του 1965, της δικτατορίας και της μεταπολίτευσης. Έκτοτε δεν υπήρξε μέρα που η πολιτική μου αγωνία να μη σχετίζεται με τον Ανδρέα Παπανδρέου, είτε θετικά είτε αρνητικά. Η ιδεολογία μου καλλιεργήθηκε έτσι μέσα από την κοινή προσπάθεια και τους πρώτους χαρακτηρισμούς του Ανδρέα για τον ελληνικό αγώνα. Όλα αυτά δυνάμωσαν βέβαια και μια προσωπική αγάπη..." Η διατριβή του αποτελεί τη βάση για τα πρώτα βήματα του χωροταξικού σχεδιασμού στην Ελλάδα. Είναι η εποχή, που όπως έλεγε "Όταν έγραφα για οικολογία σε διάφορα κείμενα, πολλοί ρωτούσαν αν... η, άγνωστη, εκείνη, λέξη, άρχιζε με "οι" ή, με "ει"!" Από τότε ήδη προτείνει τη Διοικητική Διαίρεση της Ελλάδας σε αναπτυξιακές περιφέρειες. Αίσθηση προκαλεί η εισήγησή του στο Ε' συνέδριο Αρχιτεκτόνων το 1966, για τη "Στρατηγική Πολεοδομικής Οργάνωσης περιοχής πρωτευούσης": "Είναι βέβαιο, πως αν η ανάπτυξη της Αθήνας συνεχιστεί με τους σημερινούς ρυθμούς και την ίδια μορφή, η ζωή στην πόλη θα εκλείψει πριν το 2000! Ομαδική υστερία θα ρίχνει τον κόσμο απ' τα λεγόμενα ρετιρέ των πολυκατοικιών και η κίνηση θα νεκρώνεται όταν σπάσει το λάστιχο ενός αυτοκίνητου". ( |
